Bonawentura z Bagnoregio
biskup, kardynał biskup generał zakonu doktor Kościoła | |||
XV-wieczny portret św. Bonawentury | |||
Data i miejsce urodzenia | 1217 albo 1218 albo 1221 | ||
---|---|---|---|
Data i miejsce śmierci | 15 lipca 1274 | ||
Czczony przez | |||
Kanonizacja | 14 kwietnia 1482 | ||
Wspomnienie | 15 lipca | ||
Atrybuty | anioł przynoszący mitrę, kapelusz kardynalski trzymany przez anioła lub leżący u stóp, księga, krzyż w dłoniach, drzewo Krzyża Świętego | ||
Patron | franciszkanów, matek oczekujących potomstwa, dzieci, robotników i teologów | ||
| |||
| |||
|
XVII-wieczny portret, autorstwa Pedra Ruiza Gonzáleza | |||
| |||
Data urodzenia | 1217 albo 1218 albo 1221 | ||
---|---|---|---|
Data śmierci | 15 lipca 1274 | ||
Generał zakonu franciszkanów | |||
Okres sprawowania | 1257–1274 | ||
Wyznanie | katolicyzm | ||
Kościół | |||
Inkardynacja | franciszkanie | ||
Sakra biskupia | 1273 | ||
Kreacja kardynalska | 3 czerwca 1273 | ||
Kościół tytularny | Albano | ||
|
Bonawentura z Bagnoregio, także Święty Bonawentura OFM (wł. Giovanni Fidanza, pol. Jan Fidanza; ur. w 1217 albo w 1218 albo w 1221[a] w Bagnoregio w okolicach Viterbo, zm. 15 lipca 1274 w Lyonie) – włoski teolog, filozof scholastyk, doktor Kościoła, biskup, kardynał, siódmy generał franciszkanów.
Życiorys
Urodził się jako Giovanni Fidanza, syn lekarza Giovanniego i Marii Rittelli w Bagnoregio[1]. Dokładna data urodzin nie jest znana – podawane są lata 1217, 1218 i 1221[1]. Podstawowe wykształcenie odebrał we franciszkańskiej szkole w rodzinnej miejscowości[1]. Na przełomie lat 20. i 30. XIII wieku miał doznać uzdrowienia, które on sam przypisywał św. Franciszkowi[2]. W 1235 roku udał się do Paryża, aby studiować sztuki wyzwolone na tamtejszej wszechnicy[2]. Jego wykładowcami byli wówczas m.in.: Wilhelm z Auxerre, Odo Rigaldi i Aleksander z Hales[3]. Osiem lat później wstąpił do zakonu franciszkanów i przyjął imię Bonawentura[4]. W trakcie formacji kontynuował naukę, studiując teologię, a jego profesorami byli Jan z La Rochelle i Wilhelm z Meliton[5]. W 1248 roku otrzymał stopień bakałarza biblijnego, dwa lata później – bakałarza sentencji, a w 1253 roku – magistra teologii[6]. Na żądanie Aleksandra IV, 15 sierpnia 1257 roku, uczelnia paryska zezwoliła Bonawenturze na otwarcie własnej katedry teologii i uznała jego tytuł magistra[7]. Jednakże Fidanza nigdy jej nie objął, bowiem 2 lutego kapituła franciszkanów, wybrała go generałem zakonu[7]. W czasie studiów paryskich napisał komentarze do Ewangelii Łukasza i Jana, „Sentencji” Piotra Lombarda oraz kazanie „Chrystus jeden nauczyciel wszystkich”[7].
Jako generał usiłował stawić czoła różnym nurtom w zakonie, które zadawały pytania o rolę i dziedzictwo Franciszka z Asyżu, jako założyciela zgromadzenia[8]. W celu rozwiania wątpliwości, Bonawentura sporządził nową biografię Franciszka, przesuwając akcent (w stosunku do poprzednich biografii) ze skrajnego ubóstwa na cnotliwość życia[8]. Ze względu na zdolności organizacyjne, Bonawentura jest nazywany „drugim założycielem zakonu”[9]. W 1260 roku w Narbonie odbyło się zebranie kapituły generalnej, gdzie zobowiązano Bonawenturę do zredagowania konstytucji zakonnej[9]. 23 maja 1273 roku Grzegorz X kreował Bonawenturę kardynałem biskupem i nadał mu diecezję suburbikarną Albano[10]. Jednocześnie polecił mu przygotowania do II soboru lyońskiego, gdzie miało dojść do podpisania unii z Kościołem wschodnim[10]. 28 czerwca 1274 roku doszło do porozumienia, a Bonawentura wygłosił kazanie na temat jedności Kościoła[11]. Zmarł w Lyonie 15 sierpnia tego samego roku[11].
Nazywany był „doktorem serafickim” (łac. doctor seraphicus)[8]. Został kanonizowany i włączony w poczet doktorów Kościoła 14 kwietnia 1482 roku przez Sykstusa IV[12].
Myśl filozoficzna i teologiczna
W związku z tym, iż twórczość św. Bonawentury była przeniknięta ideą miłości, nazywany był przez tradycję scholastyczną Doktorem Serafickim. Było to związane z symbolem miłości, jakim w Średniowieczu był chór anielski zwany Serafinami. Pozostawił po sobie bardzo bogate piśmiennictwo, szereg traktatów teologicznych i pism okolicznościowych. Głównymi dziełami świętego są Breviloquium, Itinerarium mentis in Deum oraz Hexaemeron.
Był osobą bardzo wszechstronną – filozofem, teologiem oraz mistykiem. Ostatecznie dominującym u Bonawentury okazuje się pierwiastek mistyczny[13]. Dzieła Arystotelesa nie były mu obce, jednak był zdeklarowanym augustynikiem. Jego zdaniem poznanie racjonalne, chociaż konieczne i pożyteczne, jest samo w sobie niewystarczające do poznania Boga oraz najistotniejszych problemów egzystencji ludzkiej. Tak jak Święty Augustyn uważał, że ku wyżynom poznania tego co istotne może wznieść się jedynie rozum oświecony wiarą. Nie uznawał tworzenia teorii dla samych teorii. Jego zdaniem prawdziwa teologia musi mieć charakter praktyczny, co oznacza, że powinna służyć człowiekowi w jego działaniu i uczyć go miłości do Boga i bliźniego.
Jako istotę powołania franciszkańskiego wskazywał dążenie do osiągnięcia prawdziwego pokoju, to jest zjednoczenia człowieka z Bogiem. Zachęcał swoich współbraci, aby idąc śladami św. Franciszka, dążyli do zjednoczenia z Bogiem poprzez miłość. Kontemplacja powinna zająć pierwsze miejsce w życiu franciszkanina, jej owocem powinna być ewangelizacja innych. Tylko pielęgnowanie modlitwy wewnętrznej oraz prowadzenie głębokiego życia duchowego pozwoli franciszkanom głoszenie pokoju innym ludziom. Tylko tacy zakonnicy mogą być przewodnikami do zjednoczenia z Bogiem.
Jedynie poznanie afektywne przez intuicję może być odpowiednim środkiem zjednoczenia człowieka z Bogiem. Znane jest jego powiedzenie: Non est perfecta cognitio sine dilectione – Nie ma prawdziwego poznania bez umiłowania. Najgłębsze tajemnice (zarówno te Boskie jak i ludzkie) może poznać jedynie ten, kto kocha naprawdę. Wskazuje, iż choć św. Franciszek nie był człowiekiem uczonym, to jednak osiągnął pełne zjednoczenie z Bogiem. Jego poznanie afektywne było tak wielkie, że poprzez stygmaty upodobnił się całkowicie do Chrystusa.
Jego najbardziej znane dzieło, pt. Itinerarium mentis in Deum (Wędrówka duszy do Boga) kończy się tymi słowami:
— Itinerarium mentis in Deum
Św. Bonawentura czczony jest także w Kościele prawosławnym. Szczególnie cenione są jego duchowość oraz zamiłowanie do życia kontemplacyjnego. Życie i twórczość świętego Bonawentury wpisują się w tradycję modlitwy Jezusowej (modlitwa serca)[14].
Kult
W ikonografii przedstawiany jest w kilku odsłonach: w habicie franciszkańskim z biskupim krzyżem na piersiach, jako kardynał w cappa magna, jako teolog nad pulpitem[15].
Jego atrybutami są: anioł przynoszący mitrę, kapelusz kardynalski trzymany przez anioła lub leżący u stóp, księga, krzyż w dłoniach, drzewo Krzyża Świętego i zwój[15].
Wspomnienie liturgiczne św. Bonawentury w Kościele katolickim obchodzone jest w dzienną rocznicę śmierci (15 lipca)[15], w nadzwyczajnej formie rytu rzymskiego 14 lipca.
Zobacz też
Dzieła
- Komentarz do czterech Ksiąg Sentencji Piotra Lombarda (Commentarium in quatuor libros Sententiarum Magistri Petri Lombardi)
- Breviloquium
- Kwestie dyskutowane o tajemnicy Trójcy Świętej (Quaestiones disputatae de mysterio Trinitatis)
- Kwestie dyskutowane o wiedzy Chrystusa (Quaestiones disputatae de scientia Christi)
- Kwestie dyskutowane o doskonałości ewangelicznej (Quaestiones disputatae de perfectione evangelica)
- Komentarz do Ewangelii Łukasza (Commentarium in evangelium Lucae)
- Komentarz do Ewangelii Jana (Commentarium in evangelium Ioannis)
- Obrona ubogich (Apologia pauperum)
- Życiorys większy św. Franciszka (Legenda maior s. Francisci)
- Życiorys mniejszy św. Franciszka (Legenda minor s. Francisci)
- Konferencje o dziesięciu przykazaniach (Collationes de decem praeceptis)
- Konferencje o siedmiu darach Ducha Świętego (Collationes de septem donis Spiritus Sancti)
- Konferencje o sześciu dniach stworzenia (Collationes in Hexaemeron)
Uwagi
- ↑ Data urodzin jest niepewna. Rok 1217 wskazuje Encyklopedia Britannica oraz Encyklopedia Katolicka, natomiast według Święci na każdy dzień ks. Franciszka Zaleskiego rokiem urodzin świętego jest 1218. Rok 1221 podają Nowa Encyklopedia Powszechna PWN oraz Księga imion i świętych Henryka Frosa i Franciszka Sowy.
Przypisy
- ↑ a b c Kijas 2002 ↓, s. 10.
- ↑ a b Kijas 2002 ↓, s. 11.
- ↑ Kijas 2002 ↓, s. 13.
- ↑ Kijas 2002 ↓, s. 14.
- ↑ Kijas 2002 ↓, s. 16.
- ↑ Kijas 2002 ↓, s. 17.
- ↑ a b c Kijas 2002 ↓, s. 18.
- ↑ a b c Kijas 2002 ↓, s. 22.
- ↑ a b Kijas 2002 ↓, s. 25.
- ↑ a b Kijas 2002 ↓, s. 26.
- ↑ a b Kijas 2002 ↓, s. 27.
- ↑ Kijas 2002 ↓, s. 28.
- ↑ Historia filozofii 1961 ↓, s. 531.
- ↑ o. Dariusz Bryk OFMConv: Św. Bonawentura – olbrzym umysłu i serca. franciszkanie.pl, 2011-07-15. [dostęp 2014-02-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-07-21)].
- ↑ a b c Święty Bonawentura, biskup i doktor Kościoła. Internetowa Liturgia Godzin. [dostęp 2022-08-28]. (pol.).
Bibliografia
- Aleksander Horowski: Św. Bonawentura z Bagnoregio, doktor Kościoła, i jego „Konferencje o sześciu dniach stworzenia”. Kraków: SERAFIN, 2008, s. 5-24. (pol.).
- Zdzisław Kijas: Święty Bonawentura. Kraków: WAM, 2002. ISBN 83-7318-003-6. (pol.).
- BONAWENTURA. W: Historia filozofii. Pod redakcją G. F. Aleksandrowa, B. E. Bychowskiego, M.B. Mitina, Pawła Judina. Tłum. z rosyjskiego Aleksander Neyman, Roman Korab-Żebryk, Bogdan Kupis. T. I: Filozofia starożytna i średniowieczna. Warszawa: Książka i Wiedza, 1961, s. 530–531. (pol.).
Linki zewnętrzne
- Polskojęzyczne
- Dzieła Bonawentury w bibliotece Polona
- Bonawentura, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2023-03-20] .
- Anglojęzyczne
- TimT. Noone TimT., R.E.R.E. Houser R.E.R.E., Saint Bonaventure, [w:] Stanford Encyclopedia of Philosophy, CSLI, Stanford University, 27 lutego 2013, ISSN 1095-5054 [dostęp 2018-01-08] (ang.).
- Thomas J.T.J. McKenna Thomas J.T.J., Bonaventure, Internet Encyclopedia of Philosophy, ISSN 2161-0002 [dostęp 2022-06-19] (ang.).
- Bonaventure (c.1217–74) (ang.), Routledge Encyclopedia of Philosophy, rep.routledge.com [dostęp 2023-05-08].
- p
- d
- e
- Jan Parenti (1227–1232)
- Eliasz Bonbarone (1232–1239)
- Albert z Pizy (1239–1240)
- Haymon z Faversham (1240–1243)
- Krescencjusz z Jesi (1244–1247)
- Jan z Parmy (1247–1257)
- Święty Bonawentura (1257–1274)
- Hieronim Masci d'Ascoli (1274–1279)
- Bonagratia z Bolonii (1279–1283)
- Arlotto z Prato (1285–1287)
- Matteo d’Acquasparta (1287–1289)
- Rajmund de Gaufredi (1289–1295)
- Giovanni Minio da Morrovalle (1296–1304)
- Gonsalvus Hiszpan (1304–1313)
- Aleksander Bonini z Alessandrii (1313–1314)
- Michał z Ceseny (1316–1328)
- Bertrand de Turre[A](1328–1329)
- Gerard Odónis (1329–1342)
- Fortanerio de Vassal (1343–1348)
- Guillaume Farinier (1348–1357)
- Juan Bouchier (1357–1358)
- Marek z Viterbo (1359–1366)
- Tommaso da Frignano (1367–1372)
- Leonardo Rossi (1373–1378)
- Ludovico de S. Martino di Venezia (1379–1383)
- Pietro z Conzano (1383–1384)
- Martino Sangiorgio de Rivarolo (1384–1387)
- Enrico Alfieri (1387–1405)
- Antonius Vinetti von Pireto (1405–1408)
- Angelo Salvetti[A](1408–1409)
- Antonio da Cascia (1410–1415)
- Antonio Vinitti de Pereto (1415–1420)
- Antonio da Massa Marittima (1424–1430)
- Guillermo Robazoglio da Casale (1430–1442)
- Alberto Berdini de Sarteano (1442–1443)
- Antonio Rusconi (1443–1449)
- Angel Cristofori del Toscano (1450–1453)
- Jacob Bassolini de Mozzanica (1454–1457)
- Jaime Zarzuela (1458–1464)
- Francesco della Rovere (1464–1469)
- Zanetto de Udine (1469–1475)
- Francesco Nanni (1475–1499)
- Egidio Delfini da Amelia (1500–1506)
- Rainaldo Graziani de Cotignola (1506–1510)
- Felipe Porcacci de Bagnacavallo (1510–1511)
- Gómez z Lizbony[A](1511–1512)
- Bernardino Prati (1511–1517)
- Cristoforo Numai (1517–1518)
- Francesco Lichetto (1518–1520)
- Paolo da Soncino (1520–1523)
- Francisco de Angelis Quiñones (1523–1527)
- Antonio de Calcena[A](1527–1529)
- Paolo Pisotti (1529–1533)
- Vicente Lunel (1535–1541)
- Giovanni Matteo de Calvi (1541–1547)
- Andrés Álvarez (1547–1553)
- Clemente d’Olera (1553–1557)
- nieznany z imienia[A](1557–1559)
- Francisco Zamora de Cuenca (1559–1565)
- Aloisio Pozzi da Borgonuovo (1565–1571)
- Christophe de Chaffontaines (1571–1579)
- Hannibal Franciszek Gonzaga (1579–1587)
- Francisco de Tolosa (1587–1593)
- Bonaventura Secusi da Caltagirone (1593–1600)
- Francisco Susa de Toledo (1600–1606)
- Arcangelo Gualterio de Messina (1606–1612)
- Juan Hierro (1612–1613)
- Antonio de Trejo[A](1613–1618)
- Benigno de Genova (1618–1625)
- Bernardino z Senna (1625–1631)
- Giovanni Battista de Campania (1633–1639)
- Juan Marinero z Madrytu (1639–1645)
- Giovanni Mazzara (1645–1648)
- Pedro Mañero (1651–1655)
- Michaelangelo Buongiorno (1658–1664)
- Ildefonso Salizanes (1664–1670)
- Francesco Maria Rhini (1670–1674)
- Francesco Maria Nicolis (1674–1676)
- Jose Ximenes Samaniego (1676–1682)
- Pietro Marini Sormani (1682–1688)
- Marcos de Zarzosa (1688–1690)
- Juan Aluin (1690–1694)
- Bonaventura Pomerio de Taverna (1694–1697)
- Matteo de Santo Stefano (1697–1700)
- Luis Torres (1700–1701)
- Ildefonso Biesma (1702–1716)
- José García (1717–1723)
- Lorenzo Cozza (1723–1726)
- Matteo Basile de Parete (1727–1729)
- Juan Soto de Valladolid (1729–1736)
- Juan Bermejo (1736–1740)
- Gaetano Politi de Laurino (1740–1744)
- Rafaello Rossi de Lugagnano (1744–1750)
- Pedro Juanete de Molina (1750–1756)
- Clemente Guignoni de Palermo (1756–1762)
- Pedro Juanete de Molina (1762–1768)
- Pasquale Frosconi (1768–1791)
- Joaquín de Campany i Soler (1792–1806)
- Ilario Cervelli de Montemagno (1806–1814)
- Gaudenzio Patrignani e Coriano (1814–1817)
- Cirilo de Alameda y Brea (1817–1824)
- Giovanni Tecca de Capestrano (1824–1830)
- Luis Iglesias (1830–1834)
- Bartolomé Altemir (1835–1838)
- Giuseppe Maria Maniscalco (1838–1844)
- Luigi Flamini de Loreto (1844–1850)
- Venanzio Metildi de Celano (1850–1856)
- Bernardino Trionfetti (1856–1832)
- Rafaele Lippi de Pontecci Marconi (1862–1869)
- Bernardyn z Portogruaro (1869–1889)
- Luigi da Parma (1889–1897)
- Alojzy Lauer (1897–1901)
- David Fleming[A](1901–1915)
- Dionysius Schüler (1903–1911)
- Pacifico Monza (1911–1915)
- Serafino Cimino (1915–1921)
- Bernardinus Klumper (1921–1927)
- Bonaventura Marrani (1927–1933)
- Leonardo Bello (1933–1944)
- Polycarp Schmoll[A](1944–1945)
- Valentin Schaaf (1945–1946)
- Pacifico Perantoni (1947–1952)
- Augustin-Joseph Sépinski (1952–1965)
- Constantine Koser (1965–1979)
- John Vaughn (1979–1991)
- Hermann Schalück (1991–1997)
- Giacomo Bini (1997–2003)
- José Rodríguez Carballo (2003–2013)
- Michael Perry (2013-2021)
- Massimo Fusarelli (od 2021)
- Antonio Macelo de Petris de Cherso (1517–1520)
- Antonio Sassolini da Firenze (1520–1525)
- Giovanni Vigerio (1525–1530)
- Jaime Antonio Ferduzzi (1530–1537)
- Lorenzo Spada de Bolonia (1537–1543)
- Bonaventura Fauni-Pio (1543–1549)
- Giovanni Jaime Passeri (1549–1551)
- Giulio Magnani da Piacenza (1551–1559)
- Givanni Antonio Muratori da Cervia (1559–1559)
- Giovanni Antonio Delfini[A](1559–1561)
- Antonio de’Sapienti (1561–1566)
- Felice Peretti de Montalto[A](1566–1568)
- Giovanni Tancredi (1568–1568)
- Giovanni Pico (1568–1574)
- Pietro Antonio Camilli (1575–1580)
- Antonio Fera (1581–1584)
- Clemente Bontadosi (1584–1586)
- Evangelista Pellei (1586–1590)
- Giuliano Causi (1590–1590)
- Francesco Bonfigli (1590–1593)
- Ludovico Albuzzi (1591–1592)
- Filippo Gesualdi (1593–1602)
- Giuseppe Pisculli (1602–1607)
- Guillermo Huges de Avignon (1608–1612)
- Jaime Montanari (1612–1622)
- Michele Misserotti (1622–1623)
- Felice Franceschini (1625–1632)
- Giovanni Battista Berardicelli (1632–1647)
- Michele Angelo Catalani (1647–1653)
- Felice Gabrielli (1653–1659)
- Jaime Fabretti (1659–1665)
- Andrea Bini (1665–1670)
- Marcial Pelegrini de Castrovilari (1670–1677)
- Giuseppe Amati da Aversa (1677–1683)
- Antonio Aversani da Aversa (1683–1689)
- Giuseppe Maria Bottari da Venezia (1689–1696)
- Felice Rotondi da Monteleone (1695–1701)
- Vincenzo Maria Coronelli (1701–1707)
- Bernardino Angelo Carucci (1707–1713)
- Domenico Andrea Borghesi (1713–1718)
- Carlo Jaime Romilli (1719–1725)
- Giuseppe Maria Baldrati (1725–1731)
- Vincenzo Conti (1731–1738)
- Felice Angelo Sidori[A](1738–1741)
- Giovanni Battista Minucci (1741–1747)
- Carlo Antonio Calvi (1747–1753)
- Giovanni Battista Costanzo (1753–1759)
- Giovanni Battista Columbini (1759–1764)
- Domenico Andrea Rossi (1764–1771)
- Luigi Maria Marzoni (1771–1777)
- Giovanni Carlo Vipera (1777–1783)
- Federico Lauro Barbarigo (1783–1789)
- Giuseppe Maria Medici (1789–1795)
- Bonaventura Bartoli (1795–1803)
- Nicola Papini (1803–1809)
- Giuseppe Maria de Bonis (1809–1824)
- Luigi Battistini (1824–1830)
- Domenico Secondi (1830–1832)
- Francesco Antonio Orioli[A](1832–1833)
- Antonio Paolo Barbetti (1833–1839)
- Angelo Bigoni (1839–1845)
- Giuseppe Carlo Magni (1845–1851)
- Giacinto Gualerni (1851–1857)
- Salvadore Calí da Catania (1857–1864)
- Lodovico Marangoni (1864–1872)
- Antonio Maria Adragna (1872–1879)
- Bonaventura Maria Soldatić (1879–1891)
- Lorenzo Caratelli (1891–1904)
- Dominic Reuter (1904–1910)
- Victor Maria Sottaz (1910–1919)
- Domenico Maria Tavani (1919–1924)
- Alfonso Orlich (1924–1930)
- Domenico Maria Tavani (1930–1936)
- Beda Maria Hess (1936–1953)
- Bonaventura Mansi[A](1953–1954)
- Vittore Maria Costantini (1954–1960)
- Basilio Maria Heiser (1960–1972)
- Vitale Maria Bonmarco (1972–1984)
- Lanfranco Serrini (1984–1996)
- Gianfranco Gardin (1996–2002)
- Joachim Giermek (2002–2007)
- Marco Tasca (od 2007)
- p
- d
- e
- p
- d
- e
XIII wiek | |
---|---|
XVI wiek |
|
XVIII wiek |
|
XIX wiek |
|
XX wiek |
|
XXI wiek |
|
- Kategoria Doktorzy Kościoła
- Kategoria Urzędy i tytuły kościelne
- ISNI: 0000000117741110
- VIAF: 89657091
- LCCN: n79043613
- GND: 118513176
- NDL: 00433788
- LIBRIS: rp355zd9522n29q
- BnF: 118857861, 12037102q
- SUDOC: 027281701
- SBN: CFIV029314
- NLA: 36330595
- NKC: jn19981000304
- BNE: XX875119
- NTA: 068637845
- BIBSYS: 90372752
- CiNii: DA01361536
- Open Library: OL63744A
- PLWABN: 9810537787605606
- NUKAT: n96600203
- J9U: 987007258852105171
- PTBNP: 14757
- CANTIC: a10441402
- NSK: 000052608
- CONOR: 232903267
- BNC: 000074515
- ΕΒΕ: 71558
- BLBNB: 000587291
- KRNLK: KAC199602948
- LIH: LNB:V*9152;=BD
- RISM: people/51014209